2011 സെൻസസ് പ്രകാരം രാജ്യത്തെ ജനസംഖ്യ – 1,21,08,54,977
വിവിധ ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്നവരുടെടെ ആകെ കണക്ക്: 1,17,11,03,853
2011ലെ സെൻസസ് പ്രകാരം ഇന്ത്യയിൽ ഭരണഘടന അംഗീകരിച്ച 22 ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്ന ആളുകളുടെ കണക്കുകൾ:
അസമീസ് – 1.31 %
ബംഗാളി – 8.30 %
ബോറോ – 0.13%
ഡോഗ്രി – 0.22%
ഗുജറാത്തി – 4.74%
കന്നഡ – 3.73%
കാശ്മീരി – 0.58%
കൊങ്കണി – 0.19%
മൈഥിലി – 1.16%
മലയാളം – 2.97%
മണിപുരി – 0.15%
മറാത്തി – 7.09 %
നേപ്പാളി – 0.25%
ഒഡിയ – 3.20%
പഞ്ചാബി – 2.83%
സംസ്കൃതം – 0
സന്തലി – 0.63%
സിന്ധി – 0.24%
തമിഴ് – 5.89 %
തെലുങ്ക് – 6.93 %
ഉർദു – 4.34%
ഹിന്ദി ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നവർ – 45.12%
വ്യത്യസ്ത ഭാഷാഭേദങ്ങളെ ഒരുമിച്ച് ചേർത്താണ് ‘ഹിന്ദി’ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ഹിന്ദി എന്നതിന് കീഴിൽ വരുന്ന ഭാഷ വൈവിധ്യങ്ങളെ വെസ്റ്റേൺ ഹിന്ദി, ഈസ്റ്റേൺ ഹിന്ദി, രാജസ്ഥാനി, ബിഹാരി,പഹാഢി എന്നിങ്ങനെ തരം തിരിക്കാം.
വെസ്റ്റേൺ ഹിന്ദി:
- ഖാരിബോലി
ഭരണഘടന അംഗീകരിച്ച ഇന്ത്യയുടെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാണ് ഖാരിബോലി. ഇത് ഹിന്ദുസ്ഥാനി, നഗർ, കൗരവി, സർഹിന്ദി എന്നീ പേരുകളിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ഡൽഹി, ആഗ്ര, മീററ്റ്, ബുലന്ദ്ഷഹർ, ഗാസിയാബാദ് തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലാണ് ഈ ഭാഷ ഉപയോഗിക്കുന്നത്.
- ബ്രജ്
ഉത്തർപ്രദേശിലെ ആഗ്ര, മഥുര, അലിഗഡ്, ബുലന്ദ്ഷഹർ, ഏറ്റാ, മയിൻപുരി, ബദൗൺ, ബറേലി എന്നിവിടങ്ങളിലും, രാജസ്ഥാനിലെ ഭരത്പൂർ, ധൗൽപൂർ, കരൗലി, ജയ്പൂർ എന്നിവിടങ്ങളിലും, മധ്യപ്രദേശിലെ ഗ്വാളിയറിലുമാണ് ബ്രജ് ഉപയോഗത്തിലുള്ളത്. കതേരിയ, ഗൻവാരി, ജോദോവാരി, ഡാംഗി, ധോൽപുരി, മാതുരി, ഭരത്പുരി, സികർവാരി എന്നീ ഭാഷകളാണ് ബ്രജിന്റെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- ബുന്ദേലി
മധ്യപ്രദേശ്, ഛത്തീസ്ഗഡ്, ഉത്തർ പ്രദേശ്, മഹാരാഷ്ട്ര എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിൽ ഈ ഭാഷ ഉപയോഗത്തിലുണ്ട്. ഖട്ടോല, ലോധന്തി, പൻവാരി, ബനഫാരി, കുന്ദരി, തിർഹാരി, ഭദാവാരി, ലോധി, കുംഭാരി എന്നിവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- ഹരിയാൺവി
കർണാൽ, റോഹ്തക്, പാനിപ്പത്ത്, കുരുക്ഷേത്ര, ജണ്ട്, ഹിസർ എന്നീ ജില്ലകളിലാണ് ഈ ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നത്. നാടോടി സാഹിത്യത്തിൽ സമ്പന്നമാണ് ഹരിയാൺവി. ജാട്ടു, ദേശ്വാലി, മേവാതി, അഹിർവതി എന്നിവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- കന്നൗജി
ഉത്തർപ്രദേശിലെ കനൗജ്, ഫറൂഖാബാദ്, ഹർദോയ്, ഷാജഹാൻപൂർ, പിലിഭിത്, ഏറ്റവ, കാൺപൂരിന്റെ പടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗങ്ങൾ എന്നീ പ്രദേശങ്ങളിലാണ് കന്നൗജി സംസാരിക്കുന്നത്.
- നിമാടി
മധ്യപ്രദേശിലെ ഖണ്ഡവ നിമാർ, ഖർഗോൺ നിമാർ എന്നീ രണ്ട് ജില്ലകളിലാണ് നിമാടി സംസാരിക്കുന്നത്.
ഈസ്റ്റേൺ ഹിന്ദി:
- അവധി
ഉത്തർപ്രദേശിലെ ‘അവധ്’ പ്രദേശത്ത് ഉപയോഗത്തിലുള്ള ഭാഷയാണ് അവധി. ലഖിമ് പുർ ഖിമി, ഉന്നാവ് , ലക്നൗ , അലഹബാദ്, മിർസാപൂർ തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളിൽ ഈ ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നുണ്ട്.
- ബഘേലി
മധ്യപ്രദേശിലെ റീവ ജില്ലയാണ് ബഘേലി ഭാഷയുടെ കേന്ദ്രം. ബാലഘട്ട്, ദാമോഹ്, ജബൽപൂർ, മണ്ഡല എന്നിവയാണ് ഇത് സംസാരിക്കുന്ന മറ്റ് ജില്ലകൾ. ഗോണ്ഡവിയാണ് ബഘേലി ഭാഷയുടെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങളിലൊന്ന്.
- ഛത്തീസ്ഗഢി
ഛത്തീസ്ഗഢിലെ സർഗുജ, റായ്ഗഡ്, ബിലാസ്പൂർ, റായ്പൂർ, ദുർഗ്, ബസ്തർ എന്നിവിടങ്ങളിലാണ് ഛത്തീസ്ഗഢി ഉപയോഗത്തിലുള്ളത്. നാഗ്പുരിയ, സർഗുജിയ, സദ്രി കോർവ, ബൈഗാനി, ബിഞ്ജ്വാരി, കലംഗ, ഭുലിയ എന്നിവയാണ് ഛത്തീസ്ഗഢിയുടെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
രാജസ്ഥാനി
- മർവാടി
രാജസ്ഥാനിലെ മാർവാട്, കിഴക്കൻ സിന്ധ്, മേവാട്, ജയ്സൽമീർ, ബിക്കാനീർ, വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ജയ്പൂർ എന്നിവിടങ്ങളിലാണ് മർവാടി സംസാരിക്കുന്നത്. ധുന്ധാരി, ഗോരാവതി, മേവാറി, ഗോദവാരി, സിരോഹി, ദേവരാവതി, താലി, ബിക്കാനേരി, ശെഖാവതി, ബഗ്രി എന്നിവയാണ് മർവാടിയുടെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- ജയ്പുരി
ജയ്പൂർ, കിഷൻഗഡ്, ഇൻഡോർ, അൽവാർ, അജ്മീർ, മേർവാടിന്റെ വടക്കുകിഴക്കൻ ഭാഗങ്ങൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഉപയോഗത്തിലുള്ള ഭാഷയാണ് ജയ്പുരി.
- മേവാത്തി
അൽവർ, ഭരത്പൂർ, ഗുഡ്ഗാവ് എന്നിവിടങ്ങളിലാണ് മേവാത്തി സംസാരിക്കുന്നത്.
- മാൽവി
മധ്യപ്രദേശിലെ മാൽവ പ്രദേശത്താണ് ഈ ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നത്. സോന്ദ്വാരിയാണ് പ്രാദേശിക ഭാഷാബേധം.
ബിഹാരി
- മഗഹി
ബിഹാറിലെ ഗയ, പട്ന, മംഗർ, ഹസാരിബാഗ് ജില്ലകളിലും, പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ മാൽഡ ജില്ലയുടെ പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്തുള്ള ദക്ഷിണ ബിഹാർ സമൂഹങ്ങൾക്കിടെയിലുമാണ് മഗഹി ഭാഷ ഉപയോഗത്തിലുള്ളത്. കുർമാലി, സദ്രി കോൾ, കുറുമാലി തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- മൈഥിലി
ഗംഗ നദിയുടെ വടക്ക് ഭാഗത്തോട് ചേർന്ന പ്രദേശങ്ങളിലും, മുൻഗർ, ഭഗൽപൂർ, ദർഭംഗ, സന്താൽ പർഗാനാസ്, പുർണിയ എന്നീ ജില്ലകളിലുമാണ് മൈഥിലി ഭാഷ ഉപയോഗത്തിലുള്ളത്. മൈഥിലിയുടെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ തിര്ഹുതിയ, ഗൗവാരി, ചിക്ക-ചിക്കി ബോലി, ജലഹാ ബോലി എന്നിവയാണ്.
- ഭോജ്പുരി
ഉത്തർപ്രദേശിലെ മിർസാപൂർ, ജൗൻപൂർ, വാരണാസി, ഗാസിപൂർ, ബാലിയ, ഫൈസാബാദ് എന്നീ പട്ടണങ്ങളുടെ കിഴക്ക് മുതൽ ഭോജ്പൂർ, ബക്സർ തുടങ്ങി പടിഞ്ഞാറൻ ബീഹാറിലെ ജില്ലകളിൽ വരെ ഉപയോഗത്തിലുള്ള ഭാഷയാണ് ഭോജ്പുരി. സഹാബാദ് ജില്ലയാണ് ഭോജ്പുരി ഭാഷയുടെ കേന്ദ്രം. ഗോരഖ്പുരി, സർവാരിയ, തരു, നാഗ്പുരിയ, തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
പഹാഢി:
- പടിഞ്ഞാറൻ പഹാഢി
ഷിംല, കുളു, മാണ്ഡി, ചമ്പ തുടങ്ങിയ മലനിരകളിൽ ഉപയോഗത്തിലുള്ള വിവിധ ഭാഷകളെ പടിഞ്ഞാറൻ പഹാഢിയെന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു. ജൗൺസാരി, സിർമൗരി, ബഗാട്ടി, കിയുന്റഹലി, കുലുഇ, മൺദീയാലി, ഗദ്ദി/ഭർമൗരി, ചുരാഹി, ഭദ്രവാഹി, സദോചി, സിറജി തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- സെൻട്രൽ പഹാഢി
- കുമാവുനി:
പിത്തോരഗഡ്, നൈനിറ്റാൾ, അൽമോറ ജില്ലകളിൽ ഉപയോഗത്തിലുള്ള ഭാഷയാണ് കുമാവുനി . ഖസ്പർജിയ, ഫല്ദകോട്ടിയ, പച്ചൈൻ, ഭബാരി, കുമൈയാൻ, ചൗഗർഖിയ, ഗംഗോള, ദാനപുരിയ, സോറിയാലി, ജോരി തുടങ്ങിയവയാണ് കുമാവുനിയുടെ പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ.
- ഗഡ്വാലി
ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ തെഹ്രി, ഉത്തരകാശി, ചമോലി ജില്ലകളിലാണ് ഗഡ്വാലി സംസാരിക്കുന്നത്. രതിഹി അല്ലെങ്കിൽ രത്വാലി, ലോഹ്ബിയ, ബധാനി, ദസൗല്യ, മഞ്ജ്-കുമൈയാൻ, നാഗ്പുരിയ, സലാനി, തെഹ്രി അല്ലെങ്കിൽ ഗംഗാപരിയ എന്നിവയാണ് പ്രാദേശിക വൈവിധ്യങ്ങൾ. ഗഡ്വാലി ഭാഷയുടെ ഔദ്യോഗിക രൂപത്തെ ശ്രീനഗരിയ എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്.